Wat is er eigenlijk aan de hand?

Sinds 1 januari 2025 is er veel veranderd voor ZZP’ers als gevolg van de wet DBA. Deze wet beoogt te voorkomen dat opdrachtgevers ZZP'ers feitelijk als werknemer inzetten, zonder de bijbehorende sociale premies en loonheffingen af te dragen. Dat is op zich niks nieuws: ZZP’ers dienden zich al aan deze regels te houden. Het is wel nieuw dat de wet vanaf 2025 ook daadwerkelijk gehandhaafd wordt.

Voor 2025 waren er gewoonweg geen of nauwelijks consequenties als gevolg van een zogenaamd moratorium: een periode van terughoudende handhaving. Nu de belastingdienst weer aan het handhaven is lopen zowel opdrachtgever en opdrachtnemer financiële risico’s. De aanleiding van de handhaving is zowel ontstaan ter bescherming van de zelfstandige als om misbruik van ZZP constructies te voorkomen. Ofwel: als je als zelfstandige aan de slag gaat, dan moet je dat geheel uit vrije wil doen, maar als je dat graag wil dan moet je ook écht als een ondernemer te werk gaan.

‍

Wanneer kom je in de problemen?

Wat hierboven beschreven wordt heet ‘schijnzelfstandigheid’. Maar wanneer spreekt men van schijnzelfstandigheid? Daarin hanteert de Rijksoverheid een vrij brede definitie gericht op de opdrachtgever: iemand werkt als ZZP’er voor u, maar is in werkelijkheid in loondienst (bron). Of een opdracht gezien kan worden als een functie voor een werknemer hangt van vele factoren af. De opdrachtgever dient zelf te controleren of de aard van de opdracht en met name het contract waarop deze is gestoeld geschikt is voor een ZZP’er. Er zijn wel wat controlevragen beschikbaar (bron).

‍

‍

Stel je als opdrachtgever vast dat een ZZP’er eigenlijk veel kenmerken heeft van een medewerker, dan kan je ervoor kiezen om wijzingen aan te brengen in het contract of de opdrachtomschrijving. Of nog makkelijker: door iemand in dienst te nemen. Doet de opdrachtgever dit niet dan spreekt men van kwaadwillendheid: u laat opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid ontstaan of voortbestaan omdat u weet - of had kunnen weten - dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking.

Sinds 1 januari 2025 is het moratorium voorbij en worden weer de normale regels gehanteerd. Dit betekent dat er geen aanwijzingen meer worden gegeven om de arbeidsrelatie te wijzigen. Stelt de belastingdienst schijnzelfstandigheid vast, dan kan het orgaan direct correctieverplichtingen en naheffingsaanslagen loonheffingen opleggen.

‍

Wat voor gevolgen heeft dit voor opdrachtgevers en -nemers?

In de aanloop van de wijziging ontstond veel onrust. Kunnen ZPP’ers nog wel aanblijven? Wat gaan opdrachtgevers doen? Gaan organisaties en/of de zelfstandigen in de knel komen?

Zelf zitten wij bij ClearViewData in de branch voor data- en informatievoorzieningen. Dit is een tak van sport waar veel zelfstandigen actief zijn die functies bekleden of langdurige projecten uitvoeren. Daardoor spendeer je al gauw een groot deel van je tijd bij één of enkele opdrachtgevers. Hoewel er vaak opdrachten uitgezet worden waarbij een zekere expertise gewenst is, belandt de ZZP’er vaak bij een team van de opdrachtgever, onder directe aansturing van een leidinggevende, en met maandelijkse facturatie op basis van gewerkte uren. Omdat je in een team werkt dat gezamenlijk verantwoord is, loop je vaak ook nauwelijks commercieel risico om persoonlijk afgerekend te worden op resultaten. Allemaal kenmerken die geclassificeerd kunnen worden als schijnzelfstandigheid.

Daarom waren we benieuwd wat dit voor gevolgen heeft in de markt voor dataklussen. Als consultancy partij zijn wij best goed betrokken in een netwerk van organisaties, ZZP’ers en brokers. We hebben in het begin van 2025 geobserveerd hoe de markt veranderde en hadden de behoefte om onze observaties te bundelen en feitelijker te maken. Daarom hebben we besloten om vanaf eind augustus te beginnen met het verzamelen van data over publicaties van data opdrachten in Nederland.

‍

‍

Onze ambitie was om een analyse te maken op basis van de dataset zodra we gegevens van 100 opdrachten hadden verzameld. Met deze data en onze kennis van de markt willen we een goed beeld geven van mogelijkheden voor ZZP’ers en de effecten van de wet DBA. Aanvullend geeft het ook een inzicht in de aard van dataklussen op verscheidene dimensies zoals: functies, opdrachtgever, locatie en tarief!

‍

Merendeel van de opdrachten onbereikbaar voor ZZP’ers

Het duurde iets meer dan één maand om 100 data-opdrachten te verzamelen. Hieronder wat kenmerken van deze opdrachten:

• Het gaat vooral om Nederlands grootbedrijf (>250 medewerkers).
• We zien een redelijk gelijke verdeling aan publieke en commerciële organisaties.
• Hoewel een aantal organisaties veel opdrachten plaatsen zijn de eerste 100 opdrachten verdeeld over ruim 40 unieke organisaties.
• Er worden met name veel opdrachten voor data engineers en data analisten geplaatst (ongeveer 2/3 van het aanbod).
• Bijna 1 op de 4 opdrachten was bereikbaar voor ZZP’ers. Dit geldt voor allerlei constructies. Als ZZP niet mag dan geldt: geen eenmanszaken, geen DGA’s van B.V.s, doorgaans ook geen doorleenconstructies.
• En er zijn nog veel meer nuttige inzichten uit de data te halen. Ook stopt onze analyse niet bij 100 opdrachten. We blijven de dataset aanvullen met nieuwe klussen, zodat jij altijd een actueel overzicht hebt en de conclusies nog robuuster worden. Analyseer dus vooral zelf ook onze rapportage hieronder.

‍

‍

Voor ongeveer 75% van de opdrachten geldt een eis dat de persoon die de opdracht uitvoert in loondienst is en er aantoonbaar loonbelasting en premies volks- en werknemersverzekeringen (WW, WAO, WIA en ZW) worden afgedragen. Er wordt vaak bij benoemd dat dit een eis is omwille van de wet DBA. Met name overheden zoals gemeenten en ministeries benoemen dit nadrukkelijk in hun opdrachtomschrijvingen.

Om iets meer gevoel te krijgen bij deze cijfers hebben we ook uitvragen gedaan bij onze connecties. Hieruit blijkt dat veel grote organisaties – in lijn met de data - een risico-avers inhuurbeleid hanteren en in de basis volledig gestopt zijn met werven van ZZP’ers. Voorbeelden van organisaties waar wij navraag hebben gedaan en bij ons hebben bevestigd dat ze in principe geen zaken meer doen met ZZP’ers:

• NS
• Zorginstituut Nederland
• GGD GHOR Nederland
• Vattenfall
• ASN Bank

Toch zijn er organisaties die (soms) ZZP’ers inhuren. Als je inzoomt valt het op dat de ZZP opdracht relatief vaker een data science, manager, projectleider of consultant rol is. De tarieven zijn doorgaans wat hoger, maar de opdrachten zijn niet korter en het aantal uren is ook niet minder. Organisaties beroepen zich hier nadrukkelijk op 1) de wens naar expertise, 2) tijdelijkheid/uniekheid van de rol in de organisatie, en 3) zelfsturendheid of geen directe aansturing van de opdrachtgever.

‍

Discussie: wat zeggen deze resultaten nou echt?

De typische interim inhuurfuncties, waarbij je tijdelijk een functie vervult en niet aan een opdracht werkt worden veelal in de ban gedaan voor ZZP’ers. Je zou de huidige aanpak van veel organisaties kunnen zien als een nee, tenzij beleid. Geen ZZP’ers, tenzij:

• Er een duidelijke gekaderde opdrachtomschrijvingen is met tijdsbestek en scope. Bijvoorbeeld bij projecten met een duidelijke kop en een staart.
• De organisatie gebrek heeft aan expertise.
• Er geen directe aansturing op de professional noodzakelijk is.

Wat betekent dit dan voor opdrachtgevers?

Toch lijken opdrachtgevers hier maar weinig last van de te hebben in de datamarkt. Deze interim functies kunnen namelijk wél door externe consultants in loondienst worden vervuld. Waar de markt voor vast personeel krap is, lijkt dat voor externe detachering helemaal niet zo te zijn. Ook de niet-ZZP rollen worden gewoon vervuld door detacheerders. In veel opdrachtomschrijvingen staat zelfs vermeld dat opdrachtgevers door ‘grote hoeveelheden aanmeldingen’ niet altijd op alle reacties een terugkoppeling geven. Het lijkt opdrachtgevers in het vakgebied data nauwelijks te schaden in hun operatie dat er beperkingen zijn bij de inhuur van ZZP’ers. Terwijl dit juist voor opdrachtgevers de grote onzekerheid was in de vooravond van het wet DBA spel.

Wat betekent dit dan voor opdrachtnemers (ZZP’ers)?

Veel ZZP’ers houden hoop dat de markt weer bij gaat trekken. Een veel genoemd argument vanuit de ZZP’er is dat opdrachtgevers in de knel zullen komen, of dat deze reactie op de handhaving slechts van tijdelijke aarde is omdat de belastingdienst geen capaciteit heeft om te handhaven.

Echter, opdrachtgevers in de data markt krijgen de opdrachten dus wel vervuld en door hun risico-averse beleid maakt het eigenlijk niet eens uit of de belastingdienst daadwerkelijk in staat is om te handhaven. Om aan alle eisen te voldoen hebben vele opdrachtgevers en recruiters hun hele externe inhuurproces en de software al omgegooid om extra controles te doen op schijnzelfstandigheid. Dit alles maakt het onlogisch dat opdrachtgevers extra risico zouden lopen door alles terug te draaien.

De trend lijkt dus voor langere termijn ingezet. Sterker nog, in 2025 worden er nog helemaal geen boetes opgelegd voor schijnzelfstandigheid onder de Wet DBA. Dit beleid is onderdeel van een “zachte landing” van de handhaving (bron). Vanaf 2026 zal er naar waarschijnlijkheid wel beboet gaan worden en is de kans dus groot dat nog meer organisaties overstag zullen gaan (al wordt dit in de kamer nog aangevochten, bron).

Voor de ZZP’er zal dit betekenen dat de concurrentie van andere ZZP’ers groot is en dat het lastiger is om aan mooie klussen te komen. Net als op de woningmarkt zullen met name starters (veelal medior en geen uniek profiel) het moeilijk hebben, terwijl de meest ervaren professionals met veel expertise wél aan de bak komen.

‍

Conclusie & Tips

Voor de rijksoverheid geldt dat de wet lijkt te doen waar hij voor bedoeld is. Voor opdrachtgevers en vooral ZZP’ers geldt dat er een hoop opschudding is in de markt.  

• Opdrachtgevers passen hun wervingsmethode aan en kiezen er in veel gevallen voor om niet of bij wijze van uitzondering met ZZP’ers te werken.
• Er lijkt voldoende aanbod te zijn vanuit detacheerders, waardoor opdrachtgevers niet in de knel komen.
• Er is relatief veel concurrentie voor ZZP’ers op een gelimiteerd aantal opdrachten. Zeer ervaren en vaardige professionals zullen bovendrijven en de rest komt moeilijker aan de bak.
• Er zijn best wat mogelijke negatieve effecten voor ZZP’ers die vaak lang bij dezelfde opdrachtgever zitten. ZZP’ers moeten slim omgaan met deze veranderingen om voldoende werk binnen te halen.

Tips:

De markt is lastiger voor ZZP’ers, maar het is niet onmogelijk om aan mooie opdrachten te komen. Met de juiste benadering kan iedereen slagen. Hieronder wat tips van ons:

• Zorg dat je investeert in je acquisitie en netwerk. Bedrijven investeren graag in goede mensen, zeker als ze die mensen kennen en vertrouwen. Je beste klussen vind je via-via. Ze weten wie je bent en wat je kan. De concurrentie is dan ook nog eens veel lager. Dit is ook wat men echt verstaat onder zelfstandig ondernemen. Lijkt je dit helemaal niks? Overweeg dan serieus om in loondienst te gaan.
• Onderzoek de mogelijkheden van partnerships met consultancy partijen die op projectbasis opdrachten doen of direct bij klanten zitten en hier je hulp kunnen gebruiken. Ook wij kunnen vaak de hulp van flexibele krachten goed gebruiken. Stuur ons vooral een berichtje om eens kennis te maken.
• Zorg dat je jezelf competitief neerzet in de markt. Vergelijk je eigen functie, ervaringsniveau en tariefstelling eens met de data van opdrachten die wij hebben. Ben je niet te duur? Of moet je juist wat investeren in skills om je kansen te vergroten? Ons dashboard kan hierbij helpen!
• Overweeg onze DataPay Service: hiermee kom je in loondienst voor de duur van een klus (dit is geen payroll/doorleen). Je verdient zoveel mogelijk van je tarief én hebt mooie rechten als werknemer. Benieuwd naar meer informatie? Meer over onze ZZP Services lees je hier.